کشت خیار گلخانه ای (درختی)

 خیار گلخانه ای گیاهی است از گیاهان گلدار، از رده دولپه ای ها، از گیاهان یکساله جالیزی، از خانواده کدوئیان (Cucurbithacae) و از جنس Cucurbita با نام علمی (Cucumis sativus).
ریشه این خیار درختی، نسبتاً سطحی است و برای کاشت آن باید خاک سطح الارض کاملاً آماده و غنی از مواد غذایی باشد و در ضمن ریشه آن یکساله است.
طول بوته خیار گلخانه ای با توجه به هرسی که انجام می‌شود ممکن است به بیش از 6m برسد که نگهداری بوته ها در گلخانه بوسیله پیچاندن آن به دور نخ های کشت امکان پذیر است. در واریته های معمولی برگ ها نسبتاً کوچک در واریته های بکرزا یا پارتنوکارپیک برگ ها بزرگتر، پنجه ای شکل و به رنگ سبز روشن بوده و بریدگی های کم عمق، برگ را به پنج قسمت یا Lobe که غالباً به شکل مثلث هستند، تقسیم می‌کند. دمبرگ آن بلند، آبدار، قطور، و رگ برگ ها مشخص و روشن تر از خود برگ هستند. میوه خیار از لحاظ گیاه شناسی شفت بشمار می‌رود یعنی میوه ای است گوشتی که برون بر آن نازک، میانبر آن گوشتی و خوراکی و درون بر آن غشائی و سخت است. رشد رویشی ریشه این گیاه در مقایسه با اندام های هوایی آن بسیار ضعیف تر می‌باشد ولی در محل یقه و حتی قسمت هایی از ساقه که با خاک تماس حاصل می‌نمایند ریشه های نابجا تولید می‌کند.

 

همچنین ریشه ها بیشتر در قسمت های قابل تهویه سطح خاک رشد کرده و انتشار می‌یابند که در این رابطه ضرورت تهیه یک بستر تقریباً سبک از نظر بافت خاک و قابل تهویه معلوم می‌گردد. محل پیدایش میوه روی ساقه دو حالت دارد:

1- خیارهایی که روی ساقه اصلی و در زاویه برگ ها تولید می‌شوند.

2- خیار هایی که روی ساقه فرعی تولید می‌شوند که دراین صورت ساقه های جانبی به هرس منظم احتیاج دارند.

 

 ارقام خیار گلخانه ای

 از نوع بكر بار  و ماده گل می‌باشد و مهمترین خصوصیات این ارقام به قرار زیر است:

– سازگار با شرایط كشت در گلخانه هستند.

– احتیاج به زنبور یا دیگر عوامل تلقیح كننده ندارند.

– راندمان محصول زیاد می‌باشد.

– انجام هرس و جوان نمودن بوته، عمر گیاه را می توان چندید بار تجدید نموده و مجدداً بهره برداری نمود.

 

 انتخاب زمان کشت

 قبل از هر اقدامی در مورد کشت خیار گلخانه ای، ابتدا بهتر است اطلاعاتی از قبیل آمار هوا شناسی منطقه نظرات و تجربیات مهندسین کشاورزی و کشاورزان با تجربه و مهم ترین مورد قیمت این محصول در بازار کسب کرده و آنگاه زمان کشت را انتخاب نمایید زیرا زمان کشت در بهره برداری محصول تاثیر مستقیم داشته و باعث بالا رفتن روحیه کار و تلاش می‌گردد. مثلاً در مناطق جنوبی کشور زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می‌شود و در خرداد ماه سال بعد برداشت محصول پایان می‌یابد.
در مناطق شمالی و مرکزی کشور که در آذر ماه و دی ماه دارای هوای ابری و سرد می‌باشند زمان کشت خیار گلخانه ای را به نحوی انتخاب می‌کنند که این زمان یا آخر فصل برداشت و یا آغاز کشت باشد. به طور کلی زمان هایی که شرایط جوی نامساعد است باید از دوره کشت حذف گردد و اگر چنین کاری صورت نگیرد و زمان های نامساعد در میان زمان برداشت قرار گیرد کشت با مشکلات عدیده ای روبرو می‌شود.

 

 

 هزینه ساخت گلخانه خیار

 برخلاف تصور عموم افراد جامعه، ساخت گلخانه تنها شامل خرید زمین و ایجاد پوشش برای آن نیست. گلخانه ها برای هر محصولی شمال دستگاه ها و تجهیزات تخصصی و اصلی و فرعی خواهند بود. تهیه این دستگاه ها از خارج و یا حتی در داخل کشور امکان پذیر است. همچنین بسیای از شرکت ها و کارخانه های داخلی ساخت این قطعات و دستگاه ها را به عهده دارند. سازه سبک اسپانیایی به همراه تجهیزات متناسب کشت خاکی به ازای هر مترمربع 5.000.000 ریال الی 8.000.000 ریال می‌باشد. گلخانه اسپانیایی به همراه تجهیزات و بستر کشت متناسب کشت هیدروپونیک به ازای هر مترمربع  7.000.000 ریال الی 15.000.000 ریال می‌باشد.

 

 سازه و پوشش مناسب گلخانه خیار

 در احداث گلخانه خیار و راه اندازی یک گلخانه موفق لازم است به نوع و مشخصات سازه گلخانه و پوشش و تجهیزات آن دقت بسیار داشت. در کشت خاکی خیار درختی، گلخانه های ایرانی و اسپانیایی با حداقل ارتفاع 5 متر و مقاوم در برابر باد و برف منطقه و وزن محصول، مناسب می‌باشند. لازم به ذکر است کشت خیار گلخانه ای در گلخانه هایی با ارتفاع کمتر از 5 متر هم می‌تواند صورت گیرد ولی شرکت های گلخانه سازی که این گلخانه ها را پیشنهاد می‌دهد و یا تولید می‌کند دقت به میزان تولید در واحد سطح و حداقل هزینه با حداکثر سود ندارند، چرا که زمانی که با 30 درصد هزینه اولیه و ثابت بیشتر، می‌توان به 80 درصد سود بیشتر رسید، پس عقلانیست که با توجه به شرایط گلخانه ای را که حداقل استانداردها را دارد انتخاب کرد و در کشت هایدروپونیک خیار گلخانه ای ، گلخانه هایی با حداقل ارتفاع 6 متر توصیه می‌گردد.

شرکت مزرعه بکر، سازه گلخانه های اسپانیا و گلخانه های ایرانی را با توجه به توپوگرافی، اقلیم و شرایط جوی حاکم، نوع خاک هر منطقه و غیره و همچنین این گلخانه ها را برابر استانداردهای 76UNE -92/208 ،284CEN/TC و 57NFU-063  و آیین نامه های ایران و NGMA  آمریکا و ECMC (اتحادیه اروپائی سازه های فلزی) با بهترین و مقاوم ترین مصالح طراحی شده و اقتصادی ترین سازه را ارائه می‌دهد که این گلخانه های خیار  در طراحی های مختلف  تا 110 کیلوگرم در متر مربع بار برف و 120 کیلومتربرثانیه سرعت باد (مشروط به بسته بودن دریچه ها) و 20 کیلوگرم در متر مربع بار محصول مقاوم می‌باشند.

 

 انتخاب بذر مناسب خیار

 بعد از انتخاب زمان کشت باید بذر مناسب و خوبی انتخاب کنیم که بر اساس تقسیم بندی اقلیم های مناسب صورت می‌گیرد.
مثلاً برای مناطق جنوبی که زمان کشت از اوائل مهرماه شروع می‌شود و تا آخر خرداد سال بعد می‌توان برداشت محصول داشت و یا مناطق شمالی و مرکزی که کار کشت از اوائل دی ماه شروع می‌شود بذرهای تک گل پیشنهاد می‌شود که دارای برگ های کوچک و مقاوم به سرما بوده و جهت دوره های طولانی مناسب می‌باشد. ولی در اقلیم های که دو فصل کشت دارند بهتر است از واریته های پرگل که محصول زیادی در زمان کوتاه دارند استفاده گردد. شایان ذکر است که بسیاری از کشاورزان بدون توجه به نوع واریته و زمان کشت خیار گلخانه و تنها به علت پر گل بودن آن اقدام به کشت در فصولی می نمایند که مناسب حال آن بذر نیست در نتیجه با مشکلاتی مواجه می شوند که برای آنها اندکی ناشناخته و غریب می‌نماید.
کشاورزانی که آشنایی با خواص واریته های مختلف ندارند اشتباه عمده ای را مرتکب می‌شوند و آن این است که واریته های پر گلی را که برای فصول بهاره کشت نموده اند و محصول خوب و زیادی برداشت کرده اند مجددا برای کشت پائیزه انتخاب می‌کنند. با شروع فصل سرما و کوتاه شدن طول روز تعداد زیادی میوه های کوچک در هر بوته مشاهده می‌کنند که به علت ریز ماندن میوه ها بر روی ساقه محصولی برداشت نمی‌کنند و با تصوراتی که دارند کود و سم را به گیاه تحمیل می‌کنند در حالی که بذر های تک گل بوده و از آن میوه کمتری مشاهده می کنند اما محصول بیشتری برداشت می‌شود.

 برای پرورش خیار گلخانه ای صرفاً باید از بذور پارتنوکارپیک استفاده کرد و از کاشت بذور معمولی در گلخانه اجتناب کرد. لازم به ذکر می‌باشد که پارتنوکارپیکی عبارت است از تشکیل و رشد میوه بدون تلقیح تخمک ها. این پدیده به نحوی گسترده در سبزیجات خانواده کدوئیان بخصوص خیار بروز می‌کند. در واریته های معمولی گل های نر و ماده جدا از هم بوده و گل های نر زودتر از گل های ماده ظاهر می‌گردند. ولی در عوض واریته های پارتنوکارپیک گل نر وجود نداشته و گل های ماده بدون عمل گرده افشانی و لقاح تولید میوه می‌کند. در این نوع خیار نیازی به گرده افشانی نیست و میوه بصورت پارتنوکارپیک تشکیل می‌شود، لذا چنانچه حشراتی از بیرون گلخانه گرده گل بوته دیگر خیارهای هوایی را به روی گل ماده بوته خیار داخل گلخانه بنشانند خیار تولیدی از کیفیت ظاهری پائین تر برخوردار خواهد بود.

 در بعضی از واریته های خیار گلخانه ای طول میوه ممکن تا 50 cm برسد که با توجه به ذائقه و بازارپسندی مصرف کنندگان ایرانی هم اکنون واریته هایی کشت می‌گردد که طول میوه آنها حداکثر به 30 cm برسد. میوه این نوع خیار دارای پوستی خوراکی، بدون تخم و بدون ایجاد نفخ می‌باشد. بذر خیار گلخانه ای معمولاً با روش های علمی و بسیار پرهزینه ژنتیکی تولید می‌شود و به همین دلیل قیمت آن بسیار گران بوده و بصورت عددی بفروش می‌رسد. این بذرها در هوای آزاد بخوبی نمی‌تواند بخوبی گلخانه میوه تولید کند زیرا در اثر تلقیح با گرده سایر ارقام، تولیدی یکنواخت نداشته و میوه آن از شکل اصلی خود خارج شده و بدفرم و بدشکل می‌شود. خیار پارتنوکارپیک دارای ارقام متعددی است که بسیاری از آنها فاقد شکل و رنگ و اندازه مورد پسند بازار ایران است. بنابراین از بین واریته های متعددی که به بازار عرضه می‌شوند باید انواعی را که برای کاشت در ایران مناسبند انتخاب نمود.

 اگرچه بذر پارتنوکارپیک بسیار گران بوده و هزینه کاشت و نگهداری نسبتاً بالایی دارد ولی با توجه به عملکرد بالا و قیمت گران خیار گلخانه ای، نه تنها این هزینه ها جبران می‌شوند بلکه سود سرشاری هم نصیب تولید کنندگان می‌گردد. برای انتخاب بذر خیار درختی بهتر است از بذرهایی استفاده گردد که بیش از 6 ماه از تولید آنها گذشته باشد زیرا بذر خیار دوره خواب کوتاهی دارد که در آن ایام ممکن است جوانه نزند، ضمن اینکه گذشت بیش از دو سال نیز از نظر قوه نامیه مناسب نمی‌باشد. تلخی موجود در میوه های خیار گلخانه ای در اثر ماده ای بنام کوکوربیتاسین که در ته آنها وجود دارد و در ریشه ساخته می‌شود اما در خیارهای هیبرید گلخانه ای دیده نشده و یا خیلی به ندرت اتفاق افتاده است.

 

 نحوه کشت خیار گلخانه ای

 پس از انتخاب بذر باید فکر نحوه کشت باشیم به طور کلی در مقابل ما دو راه برای کشت بذر قرار دارد. یکی کشت مستقیم و کشت به صورت خزانه که از این دو راه به خاطر صرفه جویی در استفاده از امکانات گلخانه ای و مراقبت بیشتر و بهتر تا جوانه زدن٬ بهتر است از کشت در خزانه بهره گیری کرد. برای کشت مستقیم زمین باید رطوبت کافی داشته و به اصطلاح گاورو باشد و بهتر است زیر و روی بذر به مقدار مورد نیاز بیته موس ریخته شود.

 بهترین خاک برای کشت در گلدان های نشاء ماده ای طبیعی به نام پیت موس می‌باشد که در بازار انواع خارجی و ایرانی آن یافت می‌شود. اگر محل قرار گرفتن سینی نشاء دارای ۳۰ درجه سانتی گراد حرارت بوده و نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد پس از ۵ تا ۷ روز بذر جوانه می‌زند و چنانچه شرایط مناسب نبوده و عوامل نور و گرما و رطوبت به صورت دلخواه نباشد اولا در زمان جوانه زنی تاخیر ایجاد می‌شود و ثانیا در جریان رشد گیاه نیز اختلالاتی پدیدار خواهد شد. توصیه می‌شود این نوع بذرها را به علت گرانی آن ها ۲۴ ساعت قبل از کاشت در زمین و یا گلدان در یک پارچه نخی و یا پنبه ای در دمای ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کرد. باید دقت کرد قبل از این کار بذرها ابتدا در آب ولرم خیسانده شوند از طرفی باید مراقبت های لازم را به عمل آورد تا گیاه جوان بدون آفت و بیماری به زمین منتقل شود.

 

 انتقال نشاء به زمین اصلی

 وقتی بذرهای خیار گلخانه ای سبز شدند و رشد کافی نمودند باید آنها را به زمین گلخانه منتقل کنیم. بدین منظور حفره هایی که با فاصله معین و بر اساس تراکم بوته در متر مربع محاسبه شده است بر روی بسترها تعبیه می‌کنیم که دقیقا به اندازه حجم خاک گلدان های سینی نشاء می‌باشد. آنگاه با احتیاط کامل نشاء را همراه با خاک گلدان از گلدان ها جدا کرده و در حفره ها قرار می‌دهیم. در اینجا باید مراقب باشیم تا به ریشه ها آسیبی وارد نیاید. بعد از انتقال نشاء به زمین آبیاری را شروع می‌کنیم. به یاد داشته باشیم مدت قرار گرفتن نشاء در گلدان نباید از حد معمول تجاوز کند زیرا در این صورت است که ریشه به علت حجم کم خاک دچار مشکل شده و از رشد طبیعی باز می‌ماند و در نتیجه گیاه از ابتدا ضعیف خواهد بود و پس از آن هم رشد درستی نخواهد داشت.

 

 خاک مناسب برای خیار درختی

 خاک مورد استفاده در گلخانه های کشت خیار بایستی دارای بافت سبک (Sandy loam) بوده و از نفوذپذیری خوبی برخوردار باشد. این نوع خاک هر چه از نظر داشتن هوموس تقویت گردد کاشت خیار در آن دارای عملکرد بهتری خواهد بود. تقویت خاک های سبک را می توان با کودهای حیوانی تامین نمود.

 اگر خاک قابل استفاده کمی سنگین باشد می‌توان با اضافه کردن مقداری شن شسته عاری از آهک و گچ به همراه کمپوست بطوری که از نظر مصرف میزان مورد نیاز جنبه اقتصادی جنبه اقتصادی داشته باشد آنرا اصلاح نمود. همچنین در صورت نفوذپذیری کم آب یا زه دار بودن خاک می‌توان از لوله های مشبک پلی اتیلن و نصب در زیر پشته های خاک نیز استفاده نمود. این روش می‌تواند زهکشی لازم را برای خاک تامین نماید. خاک های نسبتاً سنگین و یا خاکهایی که دارای نمک زیاد باشند اصلاً مناسب نمی‌باشند زیرا تهویه، آبشویی و ضدعفونی این گونه خاک ها بسیار مشکل می باشد و مطمئناً به رشد ریشه نیز صدمه می‌زند.

 تجربه کشت خیار گلخانه ای در خاک های سبک بیابانی (سرخه) که املاح آهکی و گچی در حداقل باشد و درصد شن آن بیش از 50% باشد نشان داده است که این گونه خاک ها بهترین بسترها بوده و در آن محصول خوبی تولید شده است. در انتخاب بسترهای خاکی چنان چه بستر زیرین (بیش از عمق 25 cm) آنها سخت و غیرقابل نفوذ باشد بایستی با استفاده از زیرشکن های مناسب این لایه شکسته شود و یا از کاشت خیار صرفنظر نمود.

 PH مناسب بستر خاکی6.5-7.5 و EC کمتر از 3000µmos/cm(دسی زیمنز بر متر) می‌باشد. قابلیت جذب عناصر به وسیله PH بستر محیط ریشه تعیین و مشخص می‌شود. در PH پائین نسبت عناصر قابل جذب و محلول آهن، منگنز و آلومنیوم بیشتر بوده و در نتیجه همه آنها باعث تثبیت و غیر قابل استفاده شدن فسفر می‌شود. همچنین میزان کلسیم، منیزیم، گوگرد و ملیبدن قابل استفاده نیز در PH پائین کاهش می‌یابد. از طرفی مقدار فسفر، آهن، منگنز، روی، مس و بر در PH بالا محدود می‌شود.

 

 بستر های مناسب برای کشت خیار

 

 بسترهای خاکی همراه با مواد دیگر

 این گونه بسترها توده هایی از کاه و کلش و پیت، کمپوست و از این قبیل می‌باشند که روی پشته ها قرار می‌گیرند و یا با خاک پشته ها مخلوط می‌گردند. در این بسترها ریشه ها به خوبی توسعه پیدا می‌کنند و گرمای محیط ریشه به میزان کافی تولید می‌گردد. ازجمله این بسترها کاه پوسیده روی پشته ها است.

در اینگونه بسترها هر ردیف آن بوسیله بسته های کاه پرس شده پوشیده می‌شود. بدین طریق که پهنای بسته ها روی زمین و عرض آنها در امتداد یکدیگر قرار گرفته باشند. در هر 1000 m2 حدود 10 Ton کاه و به تعداد 560 بسته کاه 18 Kg مصرف می‌گردد. برای آماده سازی اینگونه بسترها برای هر بسته حدود 30 Lit آب مورد نیاز است. کودهای شیمیایی مورد نیاز برای هر کیلو کاه مجموعه ای از کودهای زیر است که بطور یکنواخت روی توده کاهها پخش می‌شوند. 7gr نیترات آمونیوم 26% + 7gr آهک 7gr سوپر فسفات تریبل 7gr نیترات پتاسیم 4.5gr سولفات منیزیم.

آنگاه در چند نوبت و به میزان 2-3 Lit برای هر بسته روی آنها به آهستگی آبیاری شود. در این زمان دمای گلخانه نبایستی از 15° c پائین تر رود. با این وصف بعد از مدتی دمای توده کاه به 38° c می‌رسد. در این روش استفاده از کاه گندم برای واریته های خیار طولانی رشد و کاه جو بای خیارهای با طول رشد کوتاه استفاده می‌شود.

 

بسترهای آبکشت

بسترهایی که صرفاً از محلول مواد غذایی کامل استفاده می‌شود و نیازی به خاک نمی‌باشد و فقط از نگهدارنده های واسطه ای مثل بسته های حاوی پشم سنگ و یا پیت خالص و یا ماسه و شن شسته که روی بتن تعبیه شده اند می‌توان استفاده نمود. در این سیستم ها هزینه های ضدعفونی قابل توجه نمی باشد ولی تأمین انواع مواد غذایی مورد نیاز بطور مداوم نیاز به اصلاح و کنترل دارد، ضمن اینکه نگهداری بوته در این گونه بسترهای سست باعث افزایش هزینه ها می گردد. در این روش ریشه ها به خوبی توسعه پیدا نمی کنند و گرمای لازم و Co2 مورد نیاز در محیط ریشه نیز بوجود نمی آید.

 

تهیه زمین

تهیه زمین به نجو مطلوب برای کشت بذر اهمیت دارد. زمین خیار باید با شخم عمیق برگردانده شود و همانطوریکه در مبحث کوددهی قبل از کاشت توضیح داده شد با کودهای لازم تقویت شود.

بوته های خیار را می توان یک ردیفه و یا دو ردیفه کاشت ولی کشت دو ردیفه متداول تر است. فواصل بین ردیفها و بوته ها به عوامل زیادی از قبیل عرض گلخانه، محل تیرکها و ستونها و… بستگی دارد. ولی در نهایت باید فواصل را طوری تنظیم کرد که تراکم در واحد سطح از حد معینی تجاوز نکند در غیراینصورت بروز انواع بیماریها و کمبودها در اثر انبوه بودن شاخ و برگ اجتناب ناپذیر است. چراکه با افزایش شاخ و برگ، دریافت نور برای تمام بوته ها یکسان نخواهد بود. معمولاً فواصل را طوری تعیین می کنند که تراکم متوسط بوته ها 2.5-3 بوته در متر مربع باشد. البته خیارهای بلند اروپایی حدود 1.5-2 بوته در متر مربع هم کافی است.

 

تراکم بوته ها

به منظور دستیابی به بیشترین برداشت محصول از متر مربع تراکم بوته ها حائز اهمیت است.
بعضی از کشاورزان و گلخانه داران بر این باورند که اگر تعداد بوته در واحد سطح بیشتر باشد محصول بیشتری می توانند برداشت کنند.
بر اساس تجارب بدست آمده در گلخانه های خاکی برای واریته های موجود تراکمی برابر با ۷/۱ تا ۳ بوته٬ بنابر تجربه شخصی فصل کاشت و نوع واریته از نظر کوچکی و بزرگی برگ در نظر می گیرند که در این مورد می توان از کشاورزان با تجربه و کارشناسان مربوطه کمک گرفت. ناگفته نماند که این کار دلایل فنی و مهمی دارد که از جمله می توان میزان نوردهی و جذب مواد مغذی خاک در فصول سرد را نام برد.
پس به خاطر اینکه بوته ها از نور کافی برخوردار بوده و رشد مناسبی داشته باشند باید به گونه ای کاشت شوند که به روی یک دیگر کمتر سایه بیاندازند و به عبارتی دیگر موجب جلوگیری از تابش نور کافی به گیاه نشوند از طرفی در فصول سرد میزان غذا رسانی خاک به ریشه کمتر می شود و اگر تراکم هم در چنین وضعیتی زیاد باشد طبیعی است که به ریشه مواد کافی نخواهد رسید.

 

فواصل کاشت خیار گلخانه ای در سیستم آبیاری جوی و پشته

عرض جوی 40-50cm و عرض پشته حدود 100cm است. بوته ها در دو طرف جوی و 5cm دورتر از لبه جوی کشت می شوند.

با توجه به فواصل گفته شده، فاصله ردیفها در دو طرف جوی 50-60cm و در دو طرف پشته 90cm خواهد بود. فاصله بوته ها در روی هر ردیف 40cm می باشد.

باید دقت کرد که فاصله ردیفها در دو طرف پشته ها از 90 cm کمتر نشود. زیرا در غیر اینصورت نور کافی به بوته ها نمی رسد و رفت و آمد مشکل می شود.

 

فواصل کاشت خیار گلخانه ای در سیستم آبیاری قطره ای

در آبیاری قطره ای جوی وجود ندارد و بجای آن یک لوله پلاستیکی که در فواصل معینی دارای سوراخ می باشد برای آبیاری استفاده می شود. ردیفهای خیار در دو طرف لوله آبیاری قطره ای به‌فاصله 50-60 cm کاشته می شوند و از این دو ردیف تا دو ردیف بعدی90cm فاصله منظور می شود. در آبیاری قطره ای بجای جوی از یک نوار برجسته خاک که سطح آن حدود 6-10 cm از سطح پشته بالاتر است ایجد می شود و لوله آبیاری در وسط این نوار خاک قرار می گیرد. عرض نوار خاک برجسته حدود 70 cm است و بوته ها از هر طرف 10 cm داخل نوار گذاشته میشوند.

البته فواصل گفته شده همیشه ثابت نیستند و در نقاط مختلف بنابر نظر کارشناسان و تولید کنندگان ممکن است تغییراتی داشته باشند. اکثراً تصور می شود که هر چه تعداد بوته خیار در واحد سطح بیشتر باشد میزان محصول نیز به همان نسبت افزایش می یابد. البته این رابطه تا حد معینی درست است ولی همانطوریکه قبلاً هم گفته شد چنانچه تعداد بوته ها از حد مطلوب بیشتر شود انبوهی شاخ و برگ مانع رسیدن نور شده و موجب کاهش کیفیت میوه و توسعه بیماریها می گردد و در ضمن در مقدار برداشت نیز تأثیر می گذارد. در کشت پائیزه خیار گلخانه ای که به علت در پیش بودن سرما رشد بوته نسبتاً محدود است توصیه می شود که تراکم بوته را 10% بیشتر می گیرند و در کشت بهاره که هوا رو به گرمی می رود و بوته ها رشد بهتری دارند تراکم مناسب 10% کمتر از حد متوسط می باشد.

 

 خاک مناسب کشت خیار

 در آبیاری قطره ای روی خاک را با یک لایه پلاستیک (پلی اتیلن) می پوشانند و دو طرف نوار پلاستیک را حدود 10 cm زیر خاک می کنند. سپس در محل کاشت بذر روی پلاستیک یک بریدگی مثلثی شکل ایجاد کرده بذر را زیر بریدگی می کارند. بوته خیار بعد از سبز شدن از محل بریدگی پلاستیک خارج می شود و بقیه قسمتهای خاک زیر پوشش پلاستیک محفوظ می ماند.

پوشش پلاستیک شفاف معمولی باعث حفظ رطوبت و حرارت خاک می شود. در شرایط عادی درجه حرارت خاک زیر پوشش بطور متوسط 4-5° c از خاک بدون پوشش بیشتر است. در نتیجه ریشه ها بهتر رشد کرده و نمو خیار تسریع می کنند.درصورتیکه از نوار پلاستیک مشکی یا قهوه ای رنگ برای پوشش پشته ها استفاده شود از رشد علفهای هرز نیز جلوگیری شده و هزینه وجین بطور قابل ملاحظه ای کاهش می یابد.

 

 نحوه آبیاری خیار گلخانه ای

 آبیاری گلخانه برای خاک های سبک می تواند به روش نشتی باشد یعنی با ایجاد جوی و پشته آبیاری صورت می گیرد.

برای آبیاری گلخانه بهتر است از سیستم تحت فشار به صورت قطره ای استفاده کنیم.در این روش که بهترین نوع آن استفاده از نوارهای آبیاری است که از حدر رفتن آب جلوگیری می کند. بر اساس برنامه ای منظم به آبیاری گیاه خواهیم پرداخت زیرا آبیاری به صورت سنتی  ضمن بالا بردن مصرف آب و همچنین رطوبت گلخانه مواد غذایی در خاک را شسته و دسترسی ریشه را مواد غذایی کاهش می دهد. در صورت استفاده از سیستم های قطره ای که با لوله های مخصوص صورت می گیرد نیازمند یک محاسبه دقیق هستیم زیرا معمولا وسط خط لوله از فشار آب کمتری برخوردار است و به این علت آبیاری به صورت یکنواخت انجام نمی شود.آبیاری قطره ای باید به صورتی باشد که پیازرطوبتی بین دو قطره چکان به یکدیگر متصل شود . همانطور که می دانید روزانه مقدار معینی اب زمین تبخیر می شود که باید در موقع مناسب تامین گردد.در صورتی که نسبت به آب یک منطقه مشکوک باشیم با آزمایش آب تصمیم نهایی را اتخاذ می کنیم مقادیر مجاز EC در آب براساس میلی موس تامین می شود EC کمتر از ۱ بسیار خوب EC بین ۱ تا۲ مناسب و EC ۲ تا ۳ کمی زیاد EC ۳ تا ۴ زیاد و EC بالاتر از ۴ بسیار زیاد غیر قابل قبول می باشد.

شایان ذکر است که آبیاری گیاه خیار گلخانه ای بر اساس سن گیاه بافت خاک و زمان مصرف متفاوت است. برای مثال می توان گفت که خاک در زمستان به آب کمتری نیازمند است تا در فصل تابستان ولی در هر صورت باید به طور یکنواخت و دوره های منظم آبیاری کرد و مسلما در خاک های سبک مقدار آبیاری کمتر و فاصله زمانی بین آن نیز کمتر خواهد بود. توصیه می شود در هنگام آبیاری زمین را برای مدت طولانی به حالت اشباع قرار ندهیم و حتما رطوبت ۲۵ درصدی را در فاصله دو آبیاری رعایت نمایید به عبارت دیگر برای تناوب آبیاری٬ زمانی اقدام به آبیاری نمایید که رطوبت خاک به ۲۵٪ رسیده باشد ضمنا این را هم بدانید که گیاه خیار در زمانی که به گلدهی می رسد نیاز بیشتری به آب دارد.

برخی از کشاورزان معتقدند بعد از اینکه گیاه جوان ۴ برگ حقیقی خود را کامل کرد باید یک دوره تشنگی به گیاه داد.چون اعتقاد دارند ریشه گیاه در حالت تشنگی به طور طبیعی به دنبال یافتن آب به عمق خاک نفوذ می کند و این حرکت ریشه باعث افزایش حجم ریشه می شود. به هر حال گیاه پس از دوره تشنگی و آبیاری پس از آن رشد سریعی خواهد داشت. در زمان رشد بوته باید نخهای گلخانه را آماده کرده و بر فراز بوته ها به سیم های مهار در فضای سقف گلخانه متصل نمود تا در هنگام رشد سریع بوته ها به طور منظم به دور نخ ها بسته شود برای بستن بوته ها به دور نخ ها روش های مختلفی وجود دارد می توان پائین نخ ها را به سیم مهار در پائین گیاه بست و یا اینکه نخ اضافه را به دور قرقره های سیمی پیچانده و بر روی سیم مهار قرار داد و یا اینکه به وسیله کلیپس های مخصوص که به اندازه قطر ساقه گیاه است و به انتهای نخ ها بسته می شود ارتباط ساقه و نخ را بدون گره زدن به گیاه برقرار نمود شایان ذکر است که نباید در مرحله نخ کشی بی توجهی نمود زیرا غفلت در این کار باعث شکستن ساقه گیاه می شود و سبب آسیب جدی به گیاه خواهد شد.

 

 هرس اولیه خیار

 در بوته خیار گلخانه ای تا زمانی که ارتفاع گیاه به ۳۰ سانتی متر نرسیده هیچگونه هرسی را انجام نمی دهیم . اما پس از اینکه بوته به ارتفاع ۳۰ سانتی متری رسید شاخه های فرعی و میوه و گلهای آن را به تدریج حذف می کنیم. با این کار به خیار گلخانه ای اجازه می دهیم که تمام انرژی تولیدی توسط گیاه صرف رشد ساقه و برگهای اولیه شود و بدین وسیله گیاه قوی و شاداب باشد از ارتفاع ۳۰ سانتی متر به بعد شاخه های فرعی را حذف کنیم ولی با توجه به فصل کاشت و نظر برخی کارشناسان و کشاورزان با سابقه برخی به شاخه های فرعی اجازه می دهند رشد نمایند و بر اساس واریته و فصل کاشت طول شاخه های فرعی را تنظیم می کنند. قابل ذکر است که در فصل بهار جوانه انتهایی شاخه های فرعی را بعد از ظهور برگ پنجم حذف می کنند به یاد داشته باشید که هرس اولیه گیاه تاثیر مستقیم و بسیار خوبی در رشد و بار دهی بوته خواهد داشت البته مشروط بر اینکه به طور صحیح و اصولی انجام گیرد.

 

 عناصر مؤثر در رشد بهتر خیار گلخانه ای

 خیار گلخانه ای به كود زیاد و متناسب احتیاج دارد زیرا مقدار محصول گلخانه در واحد سطح به مراتب از هوای آزاد بیشتر است. بنابراین مواد غذایی موجود در خاك خیلی زود توسط بوته های خیار جذب و مصرف می شود؛ضمن آنکه شستشوی مواد غذایی به مراتب بیشتر از هوای آزاد می باشد.

1. ازت

ازت بيشتر در رشد اندامها نقش دارد تا در تشكيل ميوه . مقادير بيش از حد ازت سبب رشد رويشي زياد و اختلال در رشد ريشه و ميوه مي گردد . سطوح نرمال غلظت ازت در بافت گياه حدود 5 تا 6 درصد وزن خشك مي باشد . كمبود ازت هنگامي مشاهده مي شود كه غلظت ازت كمتر از 3-2 درصد در برگها باشد . علائم كمبود بصورت زرد شدن برگهاي پير و توقف رشد برگهاي جوان شروع مي شود . ميوه ها كوتاه و لاغر و به رنگ سبز روشن در مي آيند علائم مسموميت ازت در خيار بصورت تيره شدن برگها ، كوتاه شدن فاصله بين گره ها ، ترد و شكننده شدن ساقه ها و كوتاه شدن شاخه هاي فرعي ظاهر مي گردد.

2. فسفر

مقدار فسفر در گياه بسيار كمتر از ازت بوده و مهمترين عنصر براي رشد و نمو ريشه مخصوصا” در شرايطي كه خاك سرد است محسوب مي گردد . در كمبود فسفر برگهاي جوان كوچك مانده و سفت و شكننده و كم رنگ و آبكي مي گردند و در نهايت برگها چروكيده ، قهوه اي و سپس خشك مي گردند . كمبود فسفر در غلظتهاي كمتر از 0.3-0.1 درصد برحسب وزن خشك در برگها مشاهده مي گردد.

3. پتاسيم

عنصري است كه براي توليد ميوه با كيفيت بالا ، بسيار ضروري مي باشد . فراواني ازت ، فسفر و يا كلسيم مي تواند كمبود پتاسيم را به همراه داشته باشد . علائم كمبود پتاسيم ابتدا در برگهاي پير اتفاق افتاده ، برگ را دچار پيچيدگي نموده و در نهايت سبب نكروزه و سياه شدن حاشيه آنها مي شود . كمبود پتاسيم هنگامي بروز مي نمايد كه مقدار آن در پهنك برگ كمتر از 3.5 درصد گردد .

4. كلسيم

كلسيم مهمترين نقش را در ساختمان و استحكام غشاو ديواره سلولي دارد . حركت كلسيم از برگهاي پير به سمت برگهاي جوان خيلي كند است . كمبود كلسيم با كلروز بين رگبرگي و ايجاد نقاطي در حاشيه برگ شروع شده ، فاصله بين گره ها كوچك مانده ، گلها عقيم شده و ريشه ها نحيف و كوچك مانده و ميوه ها بي مزه و ريز خواهند شد . گلگاه ميوه به طورطبيعي رشد نمي كند. علائم كمبود درمقادير پائين تر از 0.5 درصد دربرگها ظاهر مي شود .

5. منيزيم

كمبود منيزيم با ايجاد لكه هاي كلروز و نقاط قهوه اي رنگ بر روي برگهاي خيار در پائين بوته ظاهر مي شود . در بعضي اوقات حاشيه برگها بطرف بالا برگشته و برگ فنجاني شكل مي شود. مقدار نرمال منيزيم در بافت گياه درحدود 0.7 – 0.5 درصد در برگهاي جوان بوده اما در برگهاي مسن غلظت آن بالاتر است .

6. آهن

علامت كمبود آهن كلروز بين رگبرگي است كه در برگهاي جوان به سرعت توسعه مي يابد . غلظت آهن در محدوده 100 تا 300 ميلي گرم در كيلوگرم ماده خشك در برگهاي بالغ مي باشد و علائم كمبود وقتي كه غلظت آهن در برگ كمتر از ppm50 باشد عارض مي گردد گرچه كلروزدر سطوح ppm100 آهن نيز مشاهده شده است .

7. منگنز

مهمترين نقش منگنز تسريع در عمل فتوسنتز است و يكي از عناصر موثر در توليد هورمون اكسين به شمار مي رود . از آنجايي كه بين آهن و منگنز رقابت وجود دارد ، ممكن است كمبود منگنز در عين حال بيان كننده مسموميت آهن نيز باشد . علائم كمبود منگنز بصورت زرد شدن مزوفيل و ايجاد لكه هاي رنگ پريده و سبز كم رنگ روي سطح برگ مي باشد . مراحل پيشرفته كمبود منگنز در برگها خود را بصورت ظهور نقاط نكروتيك نشان مي دهد .

8. روي

عمل چندين آنزيم مهم در گياه وابسته به نقش عنصر روي مي باشد . علائم كمبود بصورت ايجاد و توسعه لكه هاي بين رگبرگي روشن در برگها مشاهده مي شود . تغيير رنگ از رگبرگهاي اصلي شروع شده كه شاخص خوبي براي تمايز آن از علائم كمبود منگنز است كه در آن رگبرگ سبز باقي ماند، همچنين فاصله بين گره ها در قسمتهاي بالاي بوته كوتاه مي ماند . غلظت نرمال روي در گياه در محدوده 50 ميلي گرم در كيلوگرم است و علائم كمبود در غلظتهاي كمتر از 25 ميلي گرم در كيلوگرم بوجود مي آيد .

9. بر

وجود عنصر بر در تقسيم سلولي و تمايز در نقاط رشد به خصوص نقاط رشد انتهايي ضروري است . علائم ظهور كمبود بر در هنگام برداشت وقتي است كه برگهاي پائين و مياني به رنگ زرد و روشن در آمده و خيار ترد و شكننده مي گردد . خيار گياهي است كه به سطوح بالاتر از ppm1 در خاك يا آب آبياري حساسيت نشان مي دهد . علائم مسموميت بر در گياه ابتدا در برگها توسعه يافته و برگها فنجاني شكل مي شوند . غلظت نرمال بر در گياه در حدود ppm50 مي باشد .

10. مس

علائم كمبود مس در گياه خيار بصورت محدوديت رشد ، كوتاه شدن فاصله بين گره ها ، كوچك ماندن برگها ، برنزه شده برگها و سوختن نوك برگها مي باشد . بوته ها كوتاه قد مانده و تشكيل جوانه هاي زايشي و گل در انتهاي بوته خيار كاهش مي يابد . غلظت مس در برگهاي كامل در حدود ppm15 بوده و علائم كمبود در غلظتهاي پائين تر از ppm7 بوجود مي آيند . در گلخانه ها بدليل مصرف بيش از حد سموم قارچكش مسي ، نه تنها كمبود مس مطرح نمي باشد بلكه مسموميت مس مشاهده مي گردد كه علائم آن مشابه كلروز آهن مي باشد .

11. موليبدن

موليبدن در متابوليسم ازت در گياه نقش اساسي دارد در حدود 0.2 ppm موليبدن قابل دسترس درخاك براي كشت خيار كفايت مي كند . فعاليت موليبدن با افزايش PH بالا مي رود بنابراين كمبود آن بيشتر در خاكهاي اسيدي اتفاق مي افتد. غلظت نرمال موليبدن در برگها حدود ppm2 بوده و علائم كمبود در گياهاني كه كمتر از ppm1 موليبدن دارند اتفاق مي افتد.

 

 پائین کشیدن بوته های خیار گلخانه ای

 زمانی که بوته های خیار گلخانه ای به سقف مفید گلخانه می رسند باید پائین کشیده شوند. نکته ای که در این دوره حائز اهمیت است هرس برگهای فرسوده تر و پیر تر در طول دوره برداشت است.به طوری که هنگام پائین کشیدن بوته برگهای پائینی ضمن اینکه عمر خود را سپری کرده اند تعداد کمی نیز برای هرس کردن باقی مانده باشد. باید همواره به یاد داشته باشید که هرس برگهای فرسوده در هر نوبت نباید بیش از ۳ برگ در بوته باشد و حداقل ۱۸ تا ۲۵ برگ روی بوته باقی بماند. هرس برگ های فرسوده باید در طول دوره و به تناوب انجام گیرد که در هنگام پائین کشی مشکلی پیش نیاید و ضمنا متوجه باشیم برگهایی که هرس می کنیم نباید از تعداد برگهای تولید شده بیش تر باشد. به هر حال بعد از هرس برگ های مسن تر و رسیدن بوته به سقف٬ ۳ روش برای هرس بوته خیار مرسوم است.

اول اینکه با حذف برگهای پائینی و شل کردن نخ های خیار گلخانه ای از قرقره که به سیم مهار متصل است ساقه را به صورت گرد در روی زمین قرار داده البته گاهی ساقه ها به جای اینکه روی زمین قرار گیرند بر روی شاسی های مخصوصی که با فاصله ۵۰ سانتی متر تعبیه شده اند قرار می گیرند. زمانی که بوته به انتها می رسد به دو شاخه فرعی اجازه می دهیم که رشد خود را ادامه دهند و دوباره به سمت پائین حرکت کنند.این دو شاخه فرعی را مانند شاخه های اصلی در نظر می گیریم و پس از رشد این شاخه ها جوانه ای انتهایی شاخه اصلی را حذف می کنیم و سوم اگر در پایان فصل کشت با فرا رسیدن هوای گرم مصادف باشد می توان به جای پائین کشیدن بوته ها آن را بر روی سیم ها انداخته تا مانند سایبانی در گلخانه عمل کند در این حالت باید کاملا مراقب بود که بوته ها در موقع خم شدن شکسته نشوند و بعد ها دچار ضایعات و بیماری نگردند.

در کاشت و پرورش خیار گلخانه ای مهمترین فاکتور آب و هوای مناسب است به گونه ای که زمان کاشت خیار بایستی به نحوی انتخاب گردد که دردوره رشد گیاه شرایط جوی منطقه مطلوب باشد.در واقع آب و هوای ابری و بارندگی از جمله عوامل جوی بازدارنده در دوره رشد می باشد. با توجه به این مسئله زمان کاشت در مناطق مختلف متفاوت
است.در مناطق مرکزی و شمال ایران کاشت خیار در گلخانه در بهار انجام گرفته و این زمان به نحوی تنظیم می گردد که در اواخر پاییز که هوا ابری شده و رو به سردی می رود،همزمان با پایان برداشت محصول باشد.ولی در نواحی جنوبی ابران این زمان کاشت در اوایل پاییز بوده و برداشت در اوایل تابستان انجام می شود.

 

آفات و بیماریهای مهم خیارگلخانه ای

نكات مهم در پیشگیری از امراض و آفات

1. رعایت بهداشت در گلخانه برای جلوگیری از سرایت بیماریها بسیار مهم است . هر چه رفت و امد اشخاص مختلف به گلخانه بیشتر باشد احتمال آلودگی به امراض بیشتر است .
2. جلوی در ورودی ، یك قطعه بزرگ اسفنج گذاشته و آن را باید مرتباً با محلول ضد عفونی كننده خیس نمود تا از انتقال خاك آلوده و عوامل بیماری زا  به داخل گلخانه جلوگیری كرد.
3. بعد از خاتمه دوره بهره برداری ، تمام بوته های خیار دوره قبل بایستی از گلخانه خارج نمود . وجود بوته ها در زمین تا دوره بعدی موجب تكثیر بیماری و انتقال آن به دوره بعد می شود .
4. اگر سال بعد در همان زمین قبلی خیار كشت می گردد حتما خاك قبل از كشت  ضد عفونی گردد .
5.     علفهای هرز داخل گلخانه مرتباً حذف و با علفهای هرز اطراف  گلخانه ، حداقل تا شعاع 2 متری مبارزه شیمیایی گردد.
6.   وقتی خاك رطوبت كافی دارد از آبیاری اضافی خودداری گردد.
7.    وجود رطوبت زیاد در فضای گلخانه باعث ایجاد و شیوع بسیاری از بیماریهای قارچی می گردد.

 

درمان بیماری های خیار گلخانه ای

نباتات جالیزی توسط تعدادی از آفات عمومی و آفات اختصاصی صدمه می بیند از آفات عمومی شته ، كنه ، عنكبوتی ، لارو انواع سوسكها و پروانه ها بیش از همه به نباتات جالیز آسیب می رسانند ار آفات اختصاصی می توان به عناوین زیر اشاره كرد:

1. شته جالیزی:  این آفت بویژه در مناطق جنوبی و جنوب شرقی ایران صدمه و زیان شدیدی به جالیزكاریها وارد می نماید. شته ها به گیاهانی مثل خیار وحتی علفهای هرز صدمه وارد می كنند .شته جالیزی ابتدا به صورت گروهی در زیر برگها مستقر شده و بعد تمام گیاه را به اشغال در می آوردو با مكیدن شیره نباتی گیاه را دچار فقر مواد كربوهیدراته نموده و‌آنرا از رشد و نمو باز می دارد .در گیاهان آلوده برگها پیچیده و گلها میریزند.

مبارزه

در مبارزه با شته جالیزی یكی از اقدامات مهم زراعی وجین علفهای هرز مزرعه است . زیرا علفهای هرز مزرعه اولین مكانی است كه شته ها پس از سپری كردن زمستان روی آن مستقر شده و از آن تغذیه می كنند. برای مبارزه می توان از سموم زیر استفاده كرد :

-انابازین سولفات یا سولفات نیكوتیك (10-20 گرم سم + 40گرم روغن در 10 لیتر آب)

-سم  تیفوس كه سم فسفره ای است به نسبت 4 گرم در ده لیتر آب مخلوط
می گرددو یا به صورت گرد پاش .

 

2. كنه عنكبوتی: این آفت یكی از شایع ترین و خطرناك ترین افات عمومی  می باشد .در تابستان رنگ كنه عنكبوتی زرد و یا زرد مایل به سبز میباشد ولی مقارن پاییز و اوایل بهار رنگ آن نارنجی مایل به قرمز است .در طرفین بدن آن دو لكه سیاه مشاهده می شود . كنه ها معمولا در زیر برگها به سر برده و به كمك نیش خود از شیره گیاهان تغذیه می نمایند . در گیاهان آلوده كنه ابتدا نقطه های ریز و بیرنگی در سطح برگها ظاهر شده و پس از آن برگها به تدریج به زردی گراییده و خشك می شوند.

مبارزه

برای مبارزه شیمیایی با این آفت ، بوته های را با گُل گوگرد گرد پاشی می كنند . مقدار از 15 تا 30 كیلو در هكتار بسته به سن گیاه متغیر است . در مبارزه با كنه عنكبوتی می توان از محلول ، مخلوطی از گوگرد و آهك استفاده كرد . برای سمپاشی محلول غلیظ را با مقداری آب مخلوط كرده و غلظت آن را تا 5/0 درجه بومه می رسانند.

 

3. سوسكهای خانواده الاتریده: بسیاری از سوسكهای این خانواده به جالیزها و سایر نباتات زراعی صدمه و زیان میرسانند و شا یع ترین آنها عبارتند از :

سوسك تیره ؛سوسک  مخطط ،سوسک  مزرعه ، سوسك صحرایی ، سوسك سیاه ، سوسك پهن ، این آفت زمستان را به صورت سوسك بالغ یا به صورت لاروهای سنین مختلف در داخل خاك به سر می برد . سوسكها در اوایل بهار از خاك كه در آمده و شروع به تخم ریزی می كنند و تخمها را معمولاً به صورت كپه های كوچك و یا تك تخم در زیر كلو خه هایا تركهای زمین در عمق كمی قرار می دهند . لاروها پس از در آمدن از تخم 20- 40 روز از بذرهای كاشته شده و ریشه های نازك گیاهان تغذیه كرده و گیاه را ضعیف می كنند محصول را تقلیل می دهند.

مبارزه

مبارزه با این كرمها به علت طور مدت زندگی در داخل خاك خیلی مشكل است اقدامات اساسی باید متكی بر عملیات زراعی باشند.مانند شخم عمیق ، سله شكنی و وجین علفهای هرز ، استعمال كود بویژه پتاس و ازته در حد لازم باشد. مبارزه شیمیایی با این آفت به قدر كافی بررسی و تكمیل نشده است و بهترین نتیجه را در حال حاضر سم كلرو پیكرین می دهد .

برای از بین بردن كرمها می توان از طعمه های مسموم نیز استفاده نمود ومعمولاً به یك كیلو طعمه (سیب زمینس – چغندر قند) مقدار 500 گرم ارسنیك سدیم اضافه می شود.

 

4. سوسكهای سیاه خانواده تنبریوینده: سوسكهای این خانواده بیش از 10 نوع هستند كه مهمترین آنها عبارتند از :

–        سوسك صحرایی

–        سوسك شنی

–        سوسك سیاه

لاروهای این سوسك به علت شباهتی كه با كرمهای مفتولی دارد بنام كرم مفتولی كاذب خوانده می شود و تفاوت آن با كرم مفتولی فقط در اینست كه یك جفت پاهای قدامی اینها درازتر و كلفتر از پاهای میانی و عقبی است . ضرر و زیان اساسی این سوسكها توسط لاروهای آنها با خوردن بذرهای كاشته شده و ریشه گیاهان متوجه  جالیزكاریها می شود . سوسكهای بالغ هم با خوردن قسمت هوایی گیاه هم كم و بیش صدمه و آسیب می رسانند.

مبارزه

برای گرفتن و جمع آوری این كرمها تله هایی از كاه و شاخ و برگ و با علفهای هرز بشكل كپه هایی درست می كنند . كرمها در زیر كپه ها جمع شده و بعد با دست جمع آوری می شوند. برای هر هكتار حدود 100 كپه كافی خواهد بود . گاهی زیر كپه ها طعمه هایی از كپك و تفاله ها كه به نسبت 5/2 % با سم آرسنیك دو سود آلوده می شود. جهت مبارزه با سوسك شنی هم علاوه بر اقدامات بالا ، بوته ها را با سموم داخلی یعنی سمومی كه از راه دستگاه گوارشی تاثیر می نماید پودر پاشی می نمایند.

 

5.  شب پره: این آفت بویژه ئر سالهایی كه به طور دسته جمعی تكثیر می شود بسیار خطرناك می باشد. پروانه های نسل اول در حرارت متوسط 15 درجه شروع به پرواز كرده و پس از تغذیه ، تخمهای خود را در زیر برگها و علف هرز با نیاتات و گاهی روی بقایای خشك گیاهی می گذارند . در این سن لاروها برگها را تراشیده و سوراخهای كوچكی در آن ایجاد می كنند . لاروهای مسن تر ، برگها را كاملا خورده و فقط رگبرگها را باقی می گذارند . و گیاهان لطیف جوان را به طور كلی خورده و از بین می برند .

مبارزه

در مبارزه با این آفت ، قبل از ظهور لاروها ، از بین بردن علفهای هرز در حال گل كه منبع تغذیه پروانه ها و تخم ریزی آنها و محل پرورش نسل اول لاروها  می باشد اهمیت زیادی دارد . برای گرفتن لاروها تله های لار.گیری تعبیه می شود . سله شكنی و شخم سطحی بین ردیفها باعث از بین رفتن تخم ها و لاروها می شود. در مواقعی كه لاروها از مزرعه ای به مزرعه دیگر مهاجرت می كنند ، طعمه مسموم را بكار میبرند برای این كار عمود بر جهت حركت لاروها جویهایی با گاو آهن حفر كرده و در ته آن طعمه مسموم را كه از علفها هرز تازه برداشت شده آغشته به سم آرسنیك دو سود است قرار می دهند.

 

بیماریهای مهم خیار

الف) سپتوریا كوكوربیتاسیروم

میزبان: خانواده كدوئیان

نام بیماری: سپتوریوز كدوئیان

علائم‌

این بیماری كه به خانواده كدوئیان حمله می كند روی برگها و گاهی روی ساقه ها سبب پیدایش لكه های تقریبا كروی به قطر 3 الی 10 میلی متر و به رنگ خاكستری در مركز و زیتونی در حاشیه با لك یم هاله متمایل به زرد ظاهر می شود.

 

ب) كالكتریوم اولیگوكاتوم

میزبان : كدوئیان (خیار و…)

نام بیماری : آنتراكنوز

علائم

این پاتوژن عامل آنتراكنوز خانواده كدوئیان می باشد و بویژه به خیار ، هندوانه و طالبی حمله می كند . میزبان در تمامی مراحل رشد مورد حمله قرار گیرد گاهی اوقات صدمات زود هنگام بوده و سبب از بین رفتن برگهای لپه ای و پیدایش لكه های نكروتیك روی ساقه چه و در پایان عامل مرگ گیاه می باشد. اغلب آلودگی حاصل از این بیماری به صورت خطرناك در مرحله گلدهی و میوه می باشد كه سبب از بین رفتن برگها – ساقه ها و میوه ها خواهد بود .

علائم روی برگها به صورت لكه های كروی در آغاز سبز رنگ پریده با ظاهر روغنی كه با مرور زمان از قسمت مركزی به رنگ قرمز و بعد قهوه ای در آمده و به طوری كه سطح آن از قارچ پوشیده می شود .

بافتهای برگ الوده خشكیده و شكننده می شوند . و در صورت افزایش لكه ها سبب خشك شدن تمامی برگ می شود .در ساقه ها پیدایش صدمات شبیه برگ خواهد بود لكه های ساقه اغلب به صورت كمربندی ظاهر شده و بدین طریق سبب مرگ قسمت فوقانی خواهد بود.

كنترل

بهره گیری از بذرسالم یا بذر ضد عفونی شده و سم پاشی گیاه با سموم حاوی مس و سموم فاقد مس مانند زینب و فریام .

خانواده كدوئیان به سموم حاوی مس حساسیت دارند.

 

ج) موزاییك خیار

عامل بیماری : سی- ام – وی

میزبان : خیار – كدو خورشتی – طالبی – گوجه فرنگی – بادمجان – كرفس – كدو – پیاز – توتون وگلهای زینتی .

علائم

این بیماری بر روی برگها به صورت لكه های زرد متمایل به سبز به ابعاد مختلف ظاهر می شود و گاهی اوقات زود هنگام سبب خشكاندن برگها می شود. میوه های آلوده ناصاف ، نامنظم دارای لكه های زرد خواهند بود كه این لكه ها عامل بیماری كاهش ارزش تجاری آنان می باشد. رشد میزبان در اثر بیماری كاهش یافته و محصول كمتری تولید می كند . عامل انتشار بیماری توسط باد و باران به مناطق مختلف انتقال می یابند.

كنترل

پس از مشاهده علائم از سموم تیرام – زیرام به فاصله 10-7 روز تا زمانی كه شرایط آلودگی وجود دارد استفاده شود . بذر می تواند با بنومیل – تیوفانات – متیل – یا یكی از سموم بالا ضد عفونی شود . ضد عفونی گلخانه با تناوب زراعی 2ساله پیشنهاد می گردد.

 

د) سفیدك دروغی خیار

عامل بیماری : پسودوپرونوسپوراكوبن سِس

علائم

طالبی و خیار بیش از هندوانه – كدو – خورشتی مورد حمله این بیماری قرار می گیرند . روی برگها لكه های براق روغنی به قطر 1-2 سانتی متر با حاشیه زاویه دار ظاهر می شود. بعد از گذشت چند روز قسمت آلوده زرد شده و می خشكد و برنگ قهوه ای در می آید. اگر هوا مرطوب باشد در سطح پایینی برگها كپك خاكستری متمایل به بنفش ظاهر می شود . آلودگی شبب سقط گلها و توقف رشد میزبان می شود . میوه ها به طور غیر مستقیم به دلیل خشك شدن برگها صدمه می زند .

كنترل

برای مبارزه باید بقایای آلوده از بین رفته و از آبیاری سطح بالای میزبان ممانعت گردد . از تراكم میزبان جلوگیری شود و در صورت مشاهده بیماری هر 8 روز سم پاشی انجام گیرد و تا زمانی كه شرایط بیماری زدایی وجود دارد سم پاشی قطع نشود. سموم پیشنهادی اتیل فویفیت آلومینیم گیاهان آلوده باید سوزانده شوند.

 

ه) فوزاریوم اكسیزپوروم

نام بیماری: گموز

علائم

در مراحل قیل از ظاهر شدن گلها ، بیماری سبب زردی و خشكیدن برگهای تعدای از ساقه ها می شود.علائم این بیماری ، خروج مواد ترشحی به رنگ قهوه ای متمایل به نارنجی از ساقه است .میوه ها نیز مورد حمله پاتوژن قرار گرفته و آلودگی از محل اتصال میوه به ساقه شروع می شود. در سطح میزبان مرده یا میزبانی كه شدیدا صدمه دیده است كپك سفید متمایل به صورتی قابل مشاهده است و انتقال بیماری می تواند توسط بذر نیز انجام گیرد. مناسب بیماریزایی حدود 20 درجه سانتی گراد است .

كنترل

ضد عفونی بذر با یكی از سموم تیرام و بنومیل صورت می گیرد.

 

بیماری فیزیولوژیك ریزش گل

ریزش گل در خیار ، به خصوص در زمستان مسئله ای است كه غالبا اتفاق می افتد دلیل اصلی آن به خواص ژنتیكی گیاه ومسائل اقلیمی مربوط می شود .

مسائل ژنتیكی هر رقم توسط تولید كنندگان بذر باید كنترل گردد و كشاورزان نقشی در آن ندارند ، فقط می توانند با مقایسه انواع واریته بهترین آنها را انتخاب كنند. به دلیل یك پایه بودن خیار گلهای نر ریزش می یابند بنابر این اگر ارقامی دارای گلهای نر زیاد باشد ریزش نیز بوفور به چشممی خورد لذا باید از ارقام مناشب استفاده كرد .

اما در مورد مسائل محیطی و اقلیمی به نكات زیر می توان اشاره كرد :

-ریزش گل ممكن است در اثر نامناسب بودن حرارت داخل گلخانه باشد بهترین دما حدود 23 درجه سانتی گراد در روز  و 17 درجه یانتی گراد در شب است .

-كمی مدت روشنایی در روز و یا ابری بودن روزها باعث ریزش گل خواهد شد .

-عمر گیاه نیز تاثیر گذار است ، بوته هایی در حالت رشد حداكثر كمترین گل ریزی را در صورت مساعد بودن سایر شرایط دارند و بلعكس.

-مصرف ازت بیش از حد و آبیاری بیش از نیاز هر دو می توانند در تخریب گل های یك بوته اثر گذار باشند .

-هرس كامل گیاه باعث بوجود آمدن هورمون رشد كافی برای گل ها در نزدیكی ساقه اصلی گیاه می شود . در غیر اینصورت هورمون در تمام اندام های غیر فعال نیز حضور یافته و نمی تواند به وظیفه خود عمل نماید .

 

برداشت محصول

از مواردی که باید در انجام آن دقت بسیاری کرد تا آسیبی به گیاه وارد نشود نحوه چیدن خیار گلخانه ای از بوته است که به دلایلی با اهمیت است شیوه اصولی و صحیح چیدن خیار از بوته این است که آن را به سمت بالا کشیده تا بدین وسیله از ساقه جدا شود این عمل باعث می شود که بقایا یا دنباله میوه بر روی ساقه باقی نماند زیرا باقی ماندن این قسمت بر روی ساقه باعث پوسیدگی ساقه می شود و از طرفی دنباله میوه علاوه بر اینکه وزن میوه را سنگین تر می کند باعث جلوگیری از نرم شدن سریع میوه هم می شود امروزه در اکثر گلخانه ها دیده می شود که خیار را به وسیله قیچی از شاخه جدا می کنند این کار زمانی می تواند مشکل آفرین باشد که قیچی آلوده به بیماریهای قارچی و ویروسی خاصی باشد. در این حالت امکان انتقال بیماری از یک بوته به بوته دیگر زیاد است. بد نیست بدانید به تازگی دستگاهی اختراع شده است که به وسیله اشعه می تواند میوه را از ساقه جدا کند.ولی تا زمانی که دسترسی به این وسائل امکان پذیر باشد بهتر است حتاالمقدور میوه با دستکش چیده شود ضمنا از ابزارهایی استفاده کنید که اطمینان داشته باشید آلوده نیستند.

به  محض اینكه خیار به اندازه مطلوب رسید باید برداشت شود . در صورتی كه شرایط گلخانه عادی باشد میوه ها خیلی زود رشد می كنند و به همین جهت حداقل 2 تا 3 بار برداشت در هفته ضروری است و هر چه فاصله برداشت طولانی تر باشد تعداد خیارهای درشت كه خارج از اندازه مطلوب بازار است بیشتر می شود و از طرف دیگر ماندن خیارهای رسیده روی بوته مانع رشد خیارهای كوچك می شود و محصول كاهش می یابد. بنابر این فاصله طولانی بین برداشت ها ،هم كیفیت خیار را كاهش می دهد و هم تعدادكل خیار های قابل برداشت را كم می كند . فاصله بین برداشت ها باید طوری تنظیم شود كه اگر یك خیار رسیده روی بوته نادیده بماند و برداشت نشود در برداشت بعدی هنوز قابل عرضه به بازار باشد.

خیار گلخانه ای را باید با چاقوی تیز یا قیچی ، از دم گل بریده بطوری كه حدود یك سانتی متر از دم میوه روی خیار بماند . كندن خیار بوسیله كشیدن یا پیچاندن ، كیفیت خیار را كاهش می دهد و به بوته آسیب می رساند. ضمناً خیار با دم گل مشتری بیشتری دارد .خیار گلخانه ای باید با احتیاط و ظرافت كامل برداش كرد تا میوه هیچ گونه فشاری وارد نشود . بعد از برداشت باید خیار را به آرامی در كارتن یا صندوق گذاشته و از انداختن آن خودداری شود . هرگونه خراش یا ضربه هر چقدر هم كه سطحی باشد به كیفیت خیار لطمه وارد می كند زیرا خراش و ضربه وارده در طول زمان توسعه پیدا كرده و ظاهر بازار پسند آن را خراب و نا مرغوب می سازد.  كیفیت خیار گلخانه ای و قیمت بالای آن تا حد زیادی به صافی و خوش رنگی و شفافیت آن بستگی دارد. به همین جهت نباید آن را به طور درهم و چپ و راست در صندوق های بزرگ بسته بندی كرد زیرا در این صورت فشار وزن خیار ها و فرو رفتن هر خیار در دل خیار دیگر باعث می شود كه وقتی خیار به بازار می رسد صافی و زیبایی اولیه خود را از دست بدهد و كاهش قیمت پیدا كند . توصیه می شود كه خیار گلخانه ای را در كارتن های كوچك و با لفاف كاغذ ، بسته بندی كنند و خیار ها را تماما در یك جهت در كارتن قرار دهند. برای افزایش بازار پسندی خیار باید سعی شود كه حتی المقدور خیارهای ریز و درشت را از هم جدا كرده و خیارهای هم اندازه را در یك كارتن بسته بندی نماید.

نکات مهم در برداشت خیار 

بذر خیار گلخانه ای در دمای 11 درجه سانتیگراد جوانه می زند.
در مناطق سردسیر بعد از رفع سرما کاشت خیار گلخانه ای انجام می شود.
در مناطق جنوبی کشورمان در دو فصل بهار و پائیز این گیاه کاشته می شود.
باید توجه داشت در مرحله ی گلدهی خیار گلخانه ای باید کود از انتها به گیاه داده شود تا میزان محصول افزایش یابد.
اگر تنش رطوبتی به گیاه خیار گلخانه ای داده شود میوه ها تلخ خواهد شد البته عوامل دیگری از قبیل نامظمی در میزان کود و آب و دما نیز باعث تلخی خیار گلخانه ای خواهد شد اما تلخی ته خیار طبیعی و به علت وجود ماده ای به نام کوکومرین می باشد. .
خیار را تقریبا در هر خاکی م توان به خوبی پروراند. اما خاک خوب خاکی است که سبک دارای زهکشی خوب و مواد الی زیاد داشته باشد(fertile) .

 

خواص خیار

عده ای از خیار بدگویی کرده و اونو میوه ای بی فایده میدونن و فلسفه ی آنان این است که خیار علاوه بر اینکه ماده ی مفید قابل توجهی ندارد دیر هضم نیز می باشد. و جز ضرر سودی برای بدن ندارد. درست است که خیار مواد چربی و نشاسته ای و قندی کمی دارد اما دارای فوائدی نیز میباشد که نباید انها را دست کم گرفت. خوردن و بوئیدن و مالیدن گوشت خیار بر پیشانی برای رفع سردرد سودمند و همچنین آمده که جوشانده ی پوست خیار یرقان را درمان می کند . آب خیار پیشاب آور بوده و برطرف کننده ی سنگ کلیه می باشد

خیار دارای پتاسیم بالایی است و باعث حل و کاهش اسید اوریک بدن ( بدن انسان خاصیتی دارد که می تواند خود را با تغییرات وفق دهد و اگر تغییرات بیش از حد باشه باعث می شه که بعضی از رفتار های طبیعی بدن دچار تغییر بشه اینجا یه بحثی وجود داره به نام محیط اسیدی و محیط بازی یا همون قلیایی که در بعضی موارد فرضا در دستگاه گوارش ممکنه که محیط اسیدی بشه که در اصطلاح میگن که فرد ترش کرده که غذا هایی که می تونن محیط را اسیدی کنن میشه از مواد گوشتی نام برد و مواد گیاهی نیز بیشتر خاصیت قلیایی یا همون بازی دارند که میتونن محیط رو قلیایی کنن که در صورت وجود محیط اسیدی حالت اسیدی کاهش پیدا میکنه ) می شود و برای رماتیسم- یرقان- رفع خارش پوست- رفع سردرد- رفع گرفتگی بینی و خرد کردن سنگ کلیه مناسب است. جالب ست بدانید که میوه ی خیار بصورت نارس مصرف می شود .

سایر خواص درمانی خیار شامل موارد زیر است:

1.  حل كننده اورات و اسید اوریك است، بنابراین بیماری نقرس را درمان می كند.
2. ادرار آور است و برای رفع سوزش ادرار مفید است.
3.  خون را تصفیه می كند.
4.  خیار برای درمان مبتلایان به سوزش و بند آمدن ادرار مفید است.
5. عصاره برگ های له شده خیار ایجاد تهوع می كند، بنابراین برای مسمومیت ها و اختلالات دستگاه گوارش مفید است.
6.  خیار عطش را تسكین می دهد.
7.  خیارملین است.
8.  خیار کبد را جلا می دهد و صفرا را از معده به خوبی خارج می کند.
9. اگر خیار را حلقه حلقه كرده و روی پوست صورت بگذارید، چین و چروك های صورت را از بین می برد و صورت را جوان می كند.
10.  اگر پوست شما چرب است خیار را با آب مقطر بپزید و با این آب صورت خود را شست و شو دهید.اگر می خواهید همیشه لطافت پوست خود را حفظ كنید، همه روزه از لوسیون زیر استفاده كنید:یك خیار معمولی را با دو لیون آب بجوشانید تا حجم آن یك لیوان شود. سپس آن را صاف كنید و بگذارید سرد شود. بعد 50 گرم بادام خام و پوست كنده را آسیاب كرده و با این آب مخلوط كنید. آن را به هم بزنید و با پارچه صاف كنید. به محلول صافی 250 گرم الكل سفید و یك گرم اسانس گل سرخ اضافه كنید و كاملا هم بزنید. هر روز از این لوسیون طبیعی به صورت خود بزنید تا پوست شما همیشه جوان بماند.
11.  برای درمان اگزما، ترکیدن پوست و رفع خارش مفید است.
12.  جوشانده پوست خیار برای یرقان داروی بسیار خوبی است و برای این کار بهتر است سه روز متوالی آن را نوش جان نمایید.
13. همیشه باید خیار را قبل از غذا خورد كه به هضم غذا كمك كند.

سایر کلمات کلیدی : گلخانه خیار – گلخانه صیفی جات – خیار گلخانه – گلخانه مناسب صیفی جات – گلخانه مناسب خیار – خیار گلخانه ای در مشهد – گلخانه خیار در مشهد – گلخانه ساز مشهد – گلخانه خیار در ایران – کاشت خیار درختی – شرکت سازنده گلخانه خیار – احداث گلخانه خیار – بهترین نحوه کشت خیار گلخانه ای – اموزش کشت خیار گلخانه ای – بذر خیار گلخانه ای – تاسیسات خیار گلخانه ای – گلخانه استاندارد خیار – نحوه کشت صیفی جات – اطلاعات جامع کشت خیار گلخانه ای – همه چیز در موردخیار گلخانه ای مراحل رشد خیار – کاشت خیار در گلخانه 100 متری – عکس گلخانه خیار – مزرعه خیار – عکس بوته خیار