كشت ايروپونيک
كشت ايروپونيک Aeroponic يا هواكشت از ريشه دو واژه يوناني Aero به معناي هوا و Ponic به معناي كار و فعاليت است. اين روش كشت، همانند روش كشت هيدروپونيك بدون نياز به خاك انجام مي‌شود؛ با اين تفاوت كه در اين روش ريشه‌هاي گياهان بجاي آب در معرض هوا قرار مي‌گيرند. در روش كشت ايروپونيک نياز به هيچ‌گونه محفظه‌اي نمي‌باشد و ريشه گياه بصورت معلق و در هوا قرار دارند و از طريق اسپري آب و مواد غذايي با سيستم مه‌پاش تغذيه مي‌شوند.
كشت ايروپونيک معمولا به دو طريق انجام مي‌پذيرد كه اين روش‌ها كشت ايروپونيک كم فشار (LPA) و كشت ايروپونيک فشار بالا (HPA) مي‌باشند. (اگر قصد دارید یک گلخانه به روش اصولی راه‌اندازی کنید، پیشنهاد می‌کنیم با شرکت مزرعه بکر، که از جمله بهترین شرکت‌های سازنده گلخانه در ایران می‌باشد در ارتباط باشید.)
کشت ایروپونیک به چند روش صورت می‌گیرد؟
كشت ايروپونيک كم فشار
روش كشت ايروپونيک كم فشار از متداول‌ترين شيوه‌هاي كشت محسوب مي‌شود و بسيار ساده است و توسط كشاورزان قابل اجرا و راه‌اندازي است. در اين روش مواد مغذي به همراه آب از طريق لوله‌هاي PVC به سري‌هاي مه‌پاش منتقل مي‌شوند و بايد به گونه‌اي تنظيم شوند كه به درستي تمام ريشه گياهان را تحت پوشش قرار دهند. مواد مغذي اضافي كه از ريشه‌هاي گياهان مي‌چكد، به مخزن حاوي مواد مغذي وارد مي‌شود و دوباره به چرخه اسپري شدن توسط مه‌پاش برمي‌گردد.
در اين شيوه كشت ايروپونيك معمولا از تايمرهايي براي پمپ كردن مواد مغذي استفاده مي‌شود و به علت كم هزينه بودن تجهيزات از محبوبيت بالايي در بين كشاورزان برخوردار است. استفاده از اين روش براي گياهان با ريشه‌هاي حجيم و يا زماني كه ريشه گياهان بزرگ مي‌شوند؛ به دليل مشكل نفوذ مواد مغذي به تمام بخش‌هاي ريشه، كارايي مناسبي ندارد.
كشت ايروپونيك فشار بالا
در روش كشت ايروپونيك فشار بالا، مواد مغذي و آب توسط پمپ فشار بالا به قطرات ريزي مانند مه تبديل مي‌شوند و اين ميست يا مه تمام فضايي كه ريشه‌ها در آن قرار دارند را تحت پوشش خود قرار مي‌دهند. در اين روش، مه در تمام فضا و بين ريشه‌ها به خوبي نفوذ مي‌كند و براي گياهان با ريشه‌هاي بزرگ مناسب و كاربردي است.
اين سيستم علاوه بر توليد مه به استریلازیاسون مواد غذايي و تصفيه آب مي‌پردازد و هواي مطلوبي را براي ريشه گياهان فراهم مي‌كند. از سيستم كشت ايروپونيك فشار بالا معمولا براي پرورش گياهان ارزشمند استفاده مي‌شود؛ اما اين روز‌ها به دليل مناسب‌تر شدن قيمت تجهيزات و كارايي بالاي اين سيستم، مورد توجه بسياري از كشاورزان قرار گرفته است.
گلخانه مناسب کشت ایروپونیک
كشت محصول در روش ايروپونيك نياز به فضاي پهناوري ندارد و در فضاهاي سربسته و گلخانه‌اي به خوبي انجام مي‌شود. همانطور كه قبلا ذكر شد در كشت ايروپونيك ريشه گياهان بصورت معلق در هوا قرار دارند و مواد معدني با سيستم مه‌پاش، آن‌ها را تغذيه مي‌كند. در اين روش معمولا گياهان درون محفظه‌هاي تعبيه شده روي يك ستون ساخته شده از پلي استيرن قرار مي‌گیرند؛ (گياهان در جاي خود بطور ثابت قرار مي‌گيرند) و ريشه‌هاي معلق آن‌ها با مواد معدني تغذيه مي‌شوند.
در اين روش مكان قرار گيري ريشه‌ها در فضايي محصور، كاملا پوشانيده مي‌شود تا از ورود نور و جلبك جلوگيري شود. مواد مغذي به دو روش دستي و پمپي به ريشه‌ها پاشيده مي‌شوند. البته استفاده از پمپ براي تغذيه مداوم ريشه گياهان توصيه مي‌شود، زيرا كاهش رطوبت ريشه‌ها باعث ايجاد مشكلات زيادي مي‌شود.
تحقيقات نشان داده است گياهاني كه به كشت ايروپونيك توليد مي‌شوند، رشد بسيار خوبي دارند و از آنجايي كه سيستم كاشت به گونه‌اي طراحي شده است كه ريشه‌ها فقط به سمت پايين رشد مي‌كنند و گياه به سمت بالا رشد مي‌كند، فضاي زيادي را اشغال نمي‌كنند. در روش كشت ايروپونيك از فضاي افقي و عمودي محيط به خوبي استفاده مي‌شود و ميزان برداشت محصول نسبت به كشاورزي سنتي بسيار بيشتر است.
كشت ايروپونيك در منزل
بسياري از محصولات گياهي و كشاورزي را مي‌توان با استفاده از روش كشت ايروپونيك در منزل پرورش داد. يكي از محبوب‌ترين و با ارزش‌ترين گياهان براي كشت به روش ايروپونيك در منزل زعفران است كه مي‌توان با سرمايه‌گذاري اندك درآمد بالايي كسب كرد.
زعفران به آبياري بسيار كمي احتياج دارد و حتي از يك اتاق كوچك در منزل محصولي به اندازه يك مزرعه برداشت مي‌شود. علاوه بر زعفران، گياهان دارويي به دلیل ارزش بالا و زمان كوتاه رشد يكي از گزينه‌هاي مناسب و سودآور براي كشاورزي ايروپونيك در منزل بشمار مي‌روند.
اگر با سیستم آبیاری گلخانه‌ای آشنا نیستید، پیشنهاد می‌کنیم حتما این مقاله را مطالعه کنید.
كشت ايروپونيك در ابتدای کار، نياز به فضايي براي قرار دادن تجهيزات دارد و حداقل لوازم و تجهيزات مورد نياز به شرح زير است.
- محفظه‌هايي محصور و ضد آب براي اسپري شدن مواد غذايي به ريشه‌ها
- مخزن مناسب جهت نگهداري محلول آب و مواد مغذي
- پمپ شناور
- تايمر جهت زمانبندي روكار پمپ
- لوله‌هايی برای بازگرداندن مواد مغذي اضافي به مخزن
وضعيت كشت ايروپونيك در ايران
تحقيقات نشان مي‌دهد كشت ايروپونیک در جهان و همینطور در ايران از جايگاه ويژه‌اي بين كشاورزان برخوردار است. اين روش به عنوان يكي از بهترين سيستم‌هاي كشت براي پرورش گياهان ارزشمند و قيمتي محسوب مي‌شود. اين روزه‌ها به دليل تغييرات در شرايط جوي و نامرغوب شدن خاك برخي مناطق كشاورزي، كشاورزان زيادي در كشور ما تصميم به كشت محصولات با روش كشت ايروپونیک نموده‌اند.
در كشاورزي سنتي كيفيت محصولات گياهي و كشاوري به موارد متعددي همچون آب وهوا، كيفيت خاك، آفت و ميزان بارندگي متكي است؛ در حاليكه كشت ايروپونیک به هيچ كدام از موارد فوق بستگي ندارد. كشاورز در يك محيط گلخانه‌اي و قابل کنترل انواع و اقسام محصولات گياهي را با كيفيت بالاتر و حجم برداشت بيشتر توليد مي‌كند. كشاورزان بسياري در استان‌هاي مختلف كشورمان در حال حاضر اقدام به كشت محصولات مختلفي به روش كشت ايروپونیک مي‌كنند و زعفران به عنوان يكي از پرطرفدارترين محصولات كشت شده به اين روش در ايران شناخته مي‌شود. مقالات منتشر شده زيادي به مقايسه كشت زعفران به دو روش سنتي و كشت ايروپونیک پرداخته‌اند و نتايج نشان مي‌دهند كه محصولات كشت شده با روش كشت ايروپونیک داراي عملكرد و بازدهي مثبت‌تري نسبت به كاشت سنتي دارند و از كيفيت بالاتري برخوردار هستند.
مزايا و معایب کشت ایروپونیک
كشت ايروپونیک مزاياي بيشماري دارد كه در اين بخش به بررسي برخي از آن‌ها مي‌پردازيم.
صرفه‌جويي در مصرف آب
در كشت ايروپونيك هدر رفتن آب تقريبا صفر است و آب مصرفي در اين روش بطور كامل مصرف و اضافي آن بازيافت مي‌شود.
ارزش بالاي مواد مغذي محصولات
ريشه گياهان در روش كشت ايروپونيك به خوبي تغذيه مي‌شوند و محصولاتي با كيفيت بالا توليد مي‌كنند.
صرف‌جويي در مصرف كود
در روش كشت ايروپونيك از كم‌ترين ميزان كود استفاده مي‌شود و تقريبا 60 درصد در استفاده از كود صرفه‌جويي مي‌شود.
بازدهي بالا
ميزان برداشت سالانه در سيستم ايروپونيك حدود شش برابر برداشت يك گلخانه معمولي است. بطوري كه ميزان برداشت از 1000 متر گلخانه ايروپونيك معادل برداشت محصول از 6000 مترمربع گلخانه معمولي است.
حذف استفاده از سموم و آفت‌كش‌ها
در روش كشت ايروپونیک گياهان در آب رشد مي‌كنند و نيازي به سم و آفت كش نمي‌باشد. بنابراين مي‌توان در هزينه‌هاي اضافي صرفه‌جويي كرد.
هزينه راه‌اندازي بالا
احداث گلخانه كشت ايروپونيك نيازمند تجهيزات و سيستم‌هاي تخصصي مي‌باشد كه به معني سرمايه‌گذاري اوليه بالايي مي‌باشد.
نگهداري و مراقبت از تجهيزات و سيستم‌ها
جهت جلوگيري از رشد ميكروب‌ها، محيط رشد گياهان و محفظه نگهداري ريشه‌ها و مواد مغذي بايد بصورت دوره‌اي ضدعفوني و گندزدايي شوند.
دانش فني مورد نياز سيستم ايروپونيك
نصب سيستم‌هاي كشت ايروپونيك نيازمند دانش و تجربه مي‌باشد و لازم است توسط متخصصين اين نوع كشت انجام شود.
محصولات در كشت ايروپونيك
محصولات مختلفي در روش كشت ايروپونيك توليد و كشت مي‌شوند و اين سيستم امكان رشد و پرورش انواع محصولات كشاورزي و گياهاي را براي كشاورزان فراهم مي‌كند. سبزيجات مختلف از جمله اسفناج، كاهو، ريحان، پيازچه و ساير سبزيجات مصرفي در اين سيستم كشت، به خوبي رشد مي‌كنند و كيفيت بالايي دارند. علاوه بر سبزيجات محصولات مختلفي از قبيل گوجه‌فرنگي، سيب زميني، هويج، بادمجان، خربزه، توت‌فرنگي گل كلم، كلم بروكلي و گياهان دارويي در روش كشت ايروپونيك قابل كاشت و پرورش هستند.
نتیجه‌گیری کلی
كشت ايروپونيك براي گياهاني كه قلمه آن‌ها به سختي ريشه‌دار مي‌شوند بسيار مناسب است و زمان لازم براي رشد گياه، به يك سوم زمان مورد نياز در كشاورزي معمولي كاهش مي‌يابد. در اين روش مصرف آب و كود به شدت كاهش مي‌يابد و محصولات در روش كشت ايروپونيك كيفيت و ارزش غذايي بسيار بالايي دارند.
علاوه‌بر تمامي موارد ذكر شده از آنجايي كه در روش كشت ايروپونيك نياز به فضاي زيادي نيست، كاشت گياهان در هر مكان و فضايي به صرفه مي‌باشد و سوددهي بالايي دارد. كشت ايروپونيك روشي نوين در كشاورزي مي‌باشد و بصرفه و اقتصادي است. همچنین ساده و در دسترس بودن تجهيزات مورد نياز اين سیستم، كشت ایروپونیک را به يكي از منابع درآمد خانگي محبوب تبديل كرده است.
