تولید گل رز هلندی گلخانه‌ای Rose

امروزه ایجاد اشتغال، تولید بیشتر و بهینه در کنار بهره وری از منابع به ویژه آب بسیار مهم و مورد توجه است. تولید گل‌ شاخه بریده با رعایت قوانین علمی و مهندسی در ساخت گلخانه‌های مناسب کشت و مدیریت آن با روش‌های نوین می‌تواند به یکی از مشاغل سودآور تبدیل نمود. از گل رز به عنوان ملکه گلها از زمان قدیم تا کنون یادمی‌شود که البته در آن زمان استفاده‌های دارویی آن نیز مورد توجه بوده ولی بتدریج کشت و کار آن در باغ‌ها نیز رواج یافت. علاقه انسان به این گل باعث گردید تا تولید آن در گلخانه انجام شود. در حال حاضر گل رز یکی از محبوبترین گلهای جهان است وبیشترین میزان تولید نسبت به سایر گلها را دارد. گل رز با توجه به استفاده زیاد در جشن‌ها و مراسم مذهبی دارد می‌تواند انتخاب مناسبی برای تولید همراه با سودآوری مطمین باشد.

شما می‌توانید جهت اطلاع از هزینه های این گلخانه مطلب زیر را مطالعه کنید؛ هزینه ساخت گلخانه در سال 1401

مشخصات گیاه شناسی

گل رز متعلق به خانواده گلسرخیان می‌باشد. این گیاهان در اکثر بخشهای کره زمین پراکنده هستند و ازلحاظ نحوه رشد و شکل بوته و تولید گل متفاوت می‌باشند. گل‌ها ممکن است به صورت گل آذین منفرد، خوشه گرزن (پانیکول) یا دیهیم باشند. برخی از گونه‌های وحشی دارای 5 گلبرگ و تعداد زیادی پرچم هستند. تخمدان زیرین بوده و در داخل میوه‌ای گوشتی به نام Hip، قرار دارد که این میوه می‌تواند با رسیدن از زرد تا قرمز تغییر رنگ دهد.

 

انواع ارقام گل رز گلخانه‌ای

جنس رزاسه دارای حدود 150 گونه می‌باشد که از مناطق سرد شمالی تا مناطق نیمه گرمسیری پراکنده شده‌اند. انواع گل رز هلندی از نظر نحوه رشد، شکل بوته به انواع مینیاتوری، هیبرید چای، فلوریباندا، درختچه‌ای، بالارو، رونده می‌باشند که در تولید رزهای شاخه بریده گلخانه‌ای بیشتر از ارقام هیبرید چای و فلوریباندا به دلیل تولید گل انتهایی، استفاده می‌نمایند.

1 – : (Hybrid teas) دارای رزهای ساقه بلند و تک گل درشت در انتهای هر ساقه می‌باشد. شکل گل آنها از انواع کم پر تا پرپرهای مرکز بلند و خیلی پرپر متنوع است. از نظر رنگ، هیبریدهای چای در رنگ‌های سفید، صورتی، قرمز یا زرد درخشان وجود دارد.

2 – : (Floribundas) رزهای این دسته از نتاج هیبریدهای چای و وردهای پلی‌آنتا هستند. این گروه گل‌های فراوان تولید کرده که اندازه آنها کوچک بوده و بصورت خوشه‌ای هستند. برای جلوگیری از گلدهی جوانه‌های جانبی، آنها را حذف می‌کنند. بعضی وردهای فلوریباندا گل‌های بسیار پرپری می‌دهند. این رزها در تمام فصل گل داده و در رنگ‌های سفید، زرد، نارنجی، صورتی، بنفش و قرمز وجود دارند.

امروزه بیشتر تولیدکنندگان رزهای گلخانه‌ای در جهان از ارقام پیوند شده بر روی پایه‌های مقاوم و مناسب استفاده می‌کنند، پایه Rosa manetti  در کشور آمریکا و پایه‌هایR. canina  و R. indica در کشورهای اروپایی مرسوم می‌باشند.

 

اسکلت گلخانه مناسب پرورش گل رز هلندی

اسکلت گلخانه از نوع گالوانیزه وبا لوله های 5 و 6 می‌باشد که توسط پیچ ومهره به هم اتصال می‌یابند. ارتفاع سازه بین 5/5 الی 9 متر است که در برخی مناطق با افزایش ارتفاع گلخانه تا 8 متر، امکان افزایش تهویه و میزان دی اکسید کربن را فراهم نموده که در عملکرد و کیفیت محصول موثر می‌باشد. پایه ها در خاک توسط بتون مهار می‌شوند، در ایجاد خم‌ها باید دقت شود. گونیا کردن اسکلت گلخانه برای مقاومت در برابر وزش باد شدید بسیار مهم است. می‌توان گلخانه را در دو واحد 2500 متری یا حتی یک واحد 5000 متری احداث نمود. در هر حال هر چه فضای گلخانه بیشتر باشد کارآیی فتوسنتز بیشتر شده وگلها با کیفیت بهتر تولید خواهد شد.

پوشش گلخانه انواع مختلفی دارد نظیر پوشش های پلی کربنات، UV، سکوریت و…. می‌باشند که به لحاظ استقامت و محکمی نوع پلی کربنات مقرون به صرفه است ولی به دلیل اینکه در شروع کار وتأسیس گلخانه هزینه ها بالا بوده مقرون به صرفه است که از نوع پوشش UVاستفاده گردد.

از جمله تجهیزاتی که در گلخانه‌های مجهز پرورش گل استفاده می‌شود می‌توان به موارد زیر اشاره نمود.

سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و تهویه‌ای مناسب

بستر مناسب جهت کشت

سیستم کنترل اقلیم

پرده انرژی سیوینگ

سیستم فوگر

سیستم تغذیه و آبیاری

سیستم سردخانه و سورتینگ

 

کشت و پرورش گل رز هلندی

بستر مناسب گلهای رز گلخانه‌ای دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:

ترکیب بستر شامل 35 درصد کوکوپیت، 65 درصد پرلیت با زهکش مناسب می‌باشد.

فاصله کشت 15 تا 20 سانتیمتر و فاصله راهروها 90 تا 100 سانتیمتر می‌باشد.

عرض بستر کشت 40سانتیمتر و عمق آن 30 تا 35 سانتیمتر می‌باشد.

ارتفاع سکوهای کشت از سطح زمین تا لبه بستر 80 تا 90 سانتیمتر و طول آنها 40 سانتیمتر می‌باشد.

خاک: خاک‌های شنی رسی، لومی و یا خاکی که کمی رسی بوده و دارای 10 درصد مواد آلی مناسب می‌باشد. خاک شنی برای رشد این گیاه مناسب نمی‌باشد و همچنین از رشد آن در خاک‌های آهکی باید خودداری نمود.

PH مناسب این گل در حدود6.5 است ولی PH 5.5 تا 7.5  را می‌پسندد.

EC  مناسب کمتر از ۸/۱ است، اما میزان EC در سیستمهای هیدروپونیک بسته ۷/۰ است.

آبیاری و رطوبت: برای رشد مطلوب نیاز به رطوبت کافی دارند. این میزان رطوبت که با رطوبت سنج اندازه گیری می‌شود در گلخانه‌های مناسب پرورش رز در روز 50 درصد و در شب حدود ۶۰ درصد می‌باشد.

دما : دمای شبانه حدود 16 درجه سانتیگراد برای رشد گیاه مناسب است. دمای 20 تا 21 درجه سانتیگراد در روزهای ابری و 24 تا 28 درجه در روزهای آفتابی بسیار مناسب می‌باشد و تفاوت بهینه دمای شب و روز  13-10 درجه سانتی‌گراد است که در این شرایط دمایی گلها بعد از حدود 40 روز آماده برداشت می‌شوند.

نور: گیاه رز به نور با شدت‌های بالا احتیاج دارد. به این دلیل بهترین گلخانه از لحاظ پوشش، گلخانه‌های شیشه‌ای می‌باشد. درکشورهای مثل هلند گاهاً به دلیل کمی شدت نور در زمستان از نورهای مصنوعی نیز برای برخی گونه‌ها استفاده می‌نمایند. اما در ایران بعلت آفتاب فراوان دراکثر استانها نیازی به این کار نمی‌باشد. معمولاً میزان نور مناسب در گلخانه‌های مناسب کشت این گل بین ۳۰ تا 3۵ هزار لوکس متغییر است.

تکثیر رز گلخانه‌ای

تکثیر گل رز از طریق قلمه و پیوند می‌باشد. برای تهیه قلمه باید گیاهان مادری در شرایط مناسب پرورش داده شوند. تهیه قلمه پس از بالغ شدن شاخه‌ها و رسیدن برگها به اندازه نهایی انجام می‌گیرد.

گیاهان مادری در داخل گلخانه در تمام طول سال در حال رشد دائم هستند، بنابراین می‌توان در تمام طول سال از آنها قلمه‌های برگدار تهیه نمود. قلمه‌ها با یک تا سه گره برداشت شده و تنها برگ انتهایی نگه داشته می‌شود و برگ‌های تحتانی حذف می‌گردد.

قلمه ها را سپس در داخل بستر ریشه زایی قرار می‌دهند که معمولاً مخلوطی از ماسه، پرلیت و پیت ماس می‌باشد. پرلیت با دانه بندی متوسط بستر ریشه‌زایی قابل دسترس و مناسبی است. دمای بین ۲1 تا ۲5 درجه سانتیگرد در محیط بستر باعث ریشه زایی بهتر قلمه ها می‌گردد.

در تکثیر به روش پیوند، رشد و نمو بهتر پیوندک و افزایش قدرت رشد، تحمل اسیدیته و شوری خاک، تحمل رطوبت نسبی خاک و محیط، مقاومت به آفات و بیماری‌ها، افزایش عمر و دوره زندگی گیاه، سازگاری با شرایط محیطی، مقاومت به سرمای زمستانه بسیار مهم می‌باشد.

 

 

تغذیه

در پرورش گل رز در زمان کاشت باید از کود‌دهی زیاد اجتناب نمود. معمولا در گلخانه‌ها کود بصورت محلول در آب در اختیار گیاه قرار می‌گیرد. ازت، پتاسیم، منیزیم و آهن بطور منظم در محلول کودی استفاده می‌شود، و عناصر ریز مغذی مانند بر، مس، منگنز، مولیبدن بصورت دوره ای به محلول کودی افزوده می‌شود. نسبت کودی 195: 30: 220 ppm (N:P:K) برای کود دهی رزهای گلخانه ای‌مناسب است.

 

هرس و مراقبت

معمولا در گلخانه‌های رز از روش بندینگ استفاده می‌گردد که این روش برای رز از جنبه فیزیولوژیکی بسیار مفید می‌باشد و باعث حفظ برگ بیشتر بر روی بوته و کمک به تجمع هورمونها در جوانه انتهای شاخه های گل دهنده می‌گردد و شاخه های گل دهنده بزرگتر و قویتر تولید می‌شود و می‌توان عملکرد را تا 20 درصد افزایش داد. در بندینگ حذف شاخه و غنچه گیری انجام می‌شود. بندینگ را از یک الی 2 سانتی‌متر بالای گره ای با جوانه قوی و در خلاف جمعیت رشد جوانه انجام می‌دهند.

مراقبتهای سالانه در گلخانه‌های رز در اوایل بهار، اواسط و اواخر بهار، اوایل تابستان، اواسط تابستان و پاییز می‌باشد.

در اوایل بهار به صورت اصلاح خاک، کاشت بوته‌ها و پایه‌های جدید، انجام هرس بهاره قبل از ظهور برگهای جدید، حذف کلیه شاخه‌های بیمار، خشک، زخمی و شکسته شده، کوددهی اطراف بوته‌ها توسط سیستم آبیاری قطره ای، احیاء بوته‌های ضعیف با کوددهی و هرس مناسب می‌باشد.

دراواسط و اواخر بهار به صورت کنترل محل‌های شکسته بوته و شروع کنترل آفت، ادامه کاشت بوته‌ها و پایه‌های جدید می‌باشد.

در اوایل تابستان مراقبت از طریق کنترل علفهای هرز و کود دهی در صورت نیاز انجام می‌گیرد.

در اواسط تابستان با حذف گلهای خشک شده، کود دهی، تکثیر بوته‌ها، کنترل بیماری های قارچی مانند :سفیدک، لک سیاه و زرد، هرس و سر شاخه زنی برای حذف سرشاخه‌هایی که گل داده‌اند مراقبت انجام می‌گیرد.

در پاییز با سفارش بوته های جدید و آماده سازی بستر مناسب اقدام به کشت جدید و یا افزایش سطح کشت می‌نمایند.

 

بیماری‌های مهم گل رز هلندی

سفیدک پودری ازخطرناک‌ترین بیماری‌های قارچی گل‌های رز شاخه بریده در گلخانه می‌باشد. نشانه‌های بیماری به صورت لکه های سفید مشخص روی برگ‌های جوان دیده می‌شود و در حالت شدید برگ‌های پیچ خورده و به شکل مار پیچ می‌گردد. رطوبت بالا و دمای 25-18 مناسبترین حالت برای پیشرفت این بیماری است. راههای مبارزه با بیماری شامل:

• استفاده از ارقام مقاوم.
• سمپاشی گوگرد مایع در دمای زیر 30 درجه سانتی گراد.
• هرس شاخه های آلوده به بیماری در انتهای فصل.

لکه سیاه رز به صورت لکه هایی به قطر 2 تا 12 میلی متر در سطح بالای برگ دیده می‌شود، این لکه‌ها گرد و ابتدا نامنظم هستند و سپس حالت کلروز در کل برگ مشاهده می‌شوند. همچنین روی گلبرگ ها لکه های ریز قرمز رنگ نیز ممکن است دیده شود. از آنجا که رطوبت در گلخانه قابل کنترل است می‌توان از بروز آن جلوگیری نمود. به طوریکه از قرار گرفتن برگ‌ها در رطوبت نسبی بالا بیشتر از 12-7 ساعت جلوگیری نمود و همچنین از آبیاری روی سطح گیاه باید اجتناب شود. در برگهای آلوده برای حذف دوران زمستان گذرانی عامل بیماری از قارچ کش مناسب هر 10 تا 15 روز یکبار استفاده شود.

کپک خاکستری بیماری می‌باشد که به سوختگی گل و جوانه معروف است و در شرایط انباری و حمل و نقل شاخه‌های بریده رز بیشتر دیده می‌شود. نشانه های این بیماری بدین صورت است که گلها دیگر نمی‌توانند باز شوند و با قارچ‌های عامل بیماری که به شکل قهوه‌ای یا خاکستری است پوشیده می‌شود. جوانه های آلوده پژمرده شده و لکه سیاه مایل به خاکستری در قسمت قاعده جوانه در روی ساقه ممکن است تشکیل گردد. حرارت مناسب رشد این بیماری قارچی 15درجه سانتی گراد است و زخمی شدن گیاه موجب حمله قارچ به گیاه می‌شود. جهت کنترل این بیماری می‌توان جوانه ها ،گلها و ساقه‌های آلوده در گلخانه بعد ازظهور نشانه‌های بیماری جمع آوری شده و از بین برود .

 

آفات مهم گل رز هلندی

شته زرد : این آفت به رنگ سبز، صورتی و قهوه ای مایل به قرمز دیده می‌شود و از بشره گیاهی تغذیه می‌نماید. سمپاشی با سموم سیستمیک در مبارزه با این آفت بسیار موثر است.

کنه دو نقطه ای (تارعنکبوتی): این کنه به رنگ زرد تا سبز دیده می‌شود و یکی از مهمترین آفات در گلخانه محسوب می‌شود. برگ‌های بوته رز مورد حمله واقع شده و زرد رنگ می‌گردد و با تشکیل تارهای زیاد توسط کنه گرد آلود به نظر می‌رسند این آفت در طول سال دارای نسل های زیادی و در دو هفته یک نسل کامل می‌شود. جهت کنترل آفت باید از کنه کش هایی که برگ سوزی ایجاد نمی‌کنند استفاده نمود.

 

برداشت و بسته بندی

در هر فصلي نحوه برداشت گل تغيير مي‌كند. در زمستان براي اينكه نور بهتري به آن برسد در ارتفاع بالاتر و در تابستان از قسمت پايين‌تر برداشت انجام مي‌گیرد. در هنگام برداشت بايد دقت كرد كه از بالاي گره، شاخه را بريد تا بعد از برداشت، گره رشد كرده وتبديل به شاخه گل بعدي شود.

معمولا فاصله بين گره ها 10-5 سانتي متراست. در زمستان، يك گره بالاترنسبت به تابستان برداشت مي شود. بسته بندي رز براساس سايز شاخه مي‌باشد كه از 40 سانتيمتر شروع شده به 50-60-70-80-90-100 سانتيمترمي‌رسد. معمولا هر 20 شاخه گل رز را داخل يك بسته بندي قرار مي‌دهند.

قيمت گذاري بسته ها نيز با توجه به سايز آن تعيين مي‌گردد. سالانه حدود دو ميليون شاخه گل رز هلندی در اين سالن توليد مي‌شود. رقم Water Dip) صورتي پررنگ) واريته ي پر گلي است. رز قرمز Naomi Red  تعداد گل كمتري توليد مي‌كند. بازار پسندي رز قرمز بيشتر و هميشگي می‌باشد. گاهي جهت رنگ گيري گل رز، گل‌هاي سفيد را در داخل سطل حاوي رنگ آبي قرار می‌دهند، گلبرگ‌ها آبي مي‌شوند و رز قرمز را درون سطل رنگ آبي قرار داده رنگ مشكي مي‌شود.

در زمان برداشت گل‌ها باید از صدمات مکانیکی، تنشهای رطوبتی و دمایی جلوگیری نمود. کاهش تنفس گیاه و قرار دادن در هوای خنک باعث می‌شود که تازگی و طراوت همراه گل باشد. برداشت باید در بعد ار ظهرها بدلیل وجود کربوهیدراتها انجام گیرد. گل رز بعد از برداشت به گاز اتیلن بسیار حساس بوده و باعث ریزش گل و جوانه و پیری گل می‌شود و اگر به مدت 2 ساعت در معرض اتین قرار گیرد خسارت می‌بیند.

 

پس از برداشت رز جهت افزایش ماندگاری و عمر گلجای از راهکارهای زیر استفاده می‌گردد.

• استفاده مواد ضد اتیلن مانند تیوسولفات و – DMCPدی متیل سیلکوپروپان
• جلوگیری ازورود هوا در بافت‌های آوندی پس از برداشت زیرا باعث کاهش جذب آن توسط گل بریده می‌شود.
• استفاده از سوکروز (قند) در محلولهای نگهداری توصیه می‌گردد.
• pH آب برای افزایش عمر گلجای به 3-4 با استفاده از اسید سیتریک یا سولفات آلومینیم، آبلیمو، مایع سفید کننده، کاهش می‌یابد.
• بریدن انتهای ساقه در افزایش عمر گل موثر می‌باشد.

 

صادرات

تجارت گلهای شاخه بریده به تجارتی سود آور تبدیل شده است. یکی از پرمصرف‌ترین گلهای شاخه بریده گل معروف رز است که به دلیل بازار پسندی زیادی که دارد مشکلی در بحث بازاریابی و فروش آن نسبت به سایر گلهای شاخه بریده نمی‌باشد. این گل دارای واریته های زیاد و متنوعی می‌باشد که هر کدام دارای زیبای خاصی هستند. از کشورهای عمده تولیدکننده این گل می‌توان هلند، اسپانیا، ایالات متحده آمریکا، انگلستان، کلمبیا، اکوادور، کنیا،آفریقای جنوبی، هندوستان و … را نام برد. همچنین کشورهای اروپایی، آمریکا، کشورهای آسیای میانه و ژاپن از عمده وارد کنندگان گل رز می‌باشند.

در ایران تولید گل رز بیشتر در استانهای تهران، مرکزی، اصفهان و خوزستان محدود شده است. در استان های کوهستانی ایران به دلیل اختلاف ارتفاع از سطح دریا و اختلاف درجه حرارت شب و روز به یکی از قطب‌‌های تولید گل رز شاخه بریده با کیفیت تبدیل شده‌اند.

گل رز در بازارهای جهانی دارای صفات مورد پسند و مهم در صادرات می‌باشد که از جمله مهمترین آنها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• دارای شاخه بلند و محکم جهت نگهداری استوارگل باشد.
• اندازه و رنگ مناسب گل رز هلندی که مربوط به رقم مورد نظر است.
• همزمان شکوفا شدن گلها و یکنواختی در مرحله برداشت.
• گلها از انواع رنگ پریدگی، سوختگی، آفات و بیماریها عاری باشند.
• اندازه شاخه ها یکسان باشد.
• شادابی و حمل و نقل مناسب گلها به بازار مقصد.